សំណួរ-ចម្លើយ ដំណើររស្មីសំយោគ(ថ្នាក់ទី៩)

ជំពូកទី១

រស្មីសំយោគ

មេរៀនទី២ ដំណើររស្មីសំយោគ មើលសៀវភៅសិក្សាគោល ទំព័រ១៦៤ ដល់ទំព័រ១៧១ និងឯកសារពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀត
ខ្លឹមសារទី១	រុក្ខជាតិជាប្រភពអាហាររបស់ភាវៈរស់
១. តើមនុស្សយល់ថារុក្ខជាតិបានអាហារមកពីអ្វី? ចូរបកស្រាយពីការយល់ឃើញនេះ។	១. ជាទូទៅមនុស្សយល់ថារុក្ខជាតិបានអាហារមកពី ដី។ ដោយសាររុក្ខជាតិលូតលាស់ធំហើយខ្ពស់ពីលើដី មនុស្សក៏គិតថានេះជាលទ្ធផលនៃអាហារដែលស្រូបយកពីដី។
២. តើការពិសោធន៍បង្ហាញថារុក្ខជាតិផលិតអាហារដូចម្ដេច?	២. ការពិសោធន៍បង្ហាញថារុក្ខជាតិ លូតលាស់ធំនិងខ្ពស់ទៅៗ តែបរិមាណដីនៅដដែល។ យើងដឹងថា ស្លឹកនោះទេជាផ្នែកមួយយ៉ាងសំខាន់របស់រុក្ខជាតិក្នុងការផ-លិតអាហារ ហើយដីគ្រាន់តែជាកត្តាជំនួយក្នុងការផលិ-តអាហារប៉ុណ្ណោះ។
៣. តើអ្នកផលិតអាហារយ៉ាងសំខាន់នៅ លើផែនដីជាភាវៈរស់អ្វី?	៣. អ្នកផលិតអាហារយ៉ាងសំខាន់សម្រាប់ភាវៈរស់ទាំងអស់នៅលើផែនដីគឺជាភាវៈរស់ស្វ័យជីព (រុក្ខជាតិ-បៃតង)។
៤. តើគ្លុយកូសជាអ្វី?	៤. គ្លុយកូសជាសារធាតុសរីរាង្គសំខាន់ដែលផ្ទុកថាម- ពលគីមី វាបានមកពីរុក្ខជាតិបៃតង។
៥. តើភាវៈរស់បរជីពដូចជាមនុស្ស សត្វ ឬភាវៈរស់ផ្សេងទៀតអាចផលិតអាហារបានដោយខ្លួនឯងឬទេ?វាទទួលបានអាហារដូចម្ដេច?	៥. ភាវៈរស់បរជីពដូចជាមនុស្សសត្វ មិនអាចផលិតអាហារបានដោយខ្លួនឯងឡើយ។ វាទទួលបានអាហារដោយស៊ីសារពាង្គកាយដទៃជាអាហារ។ ឯពួកបរជីពមួយចំនួនទៀតដូចជា ផ្សិតស្រូបយកអាហារពីកាកសំណល់និងសាកសពសារពាង្គកាយផ្សេងទៀត។
ខ្លឹមសារទី២	ដំណើររស្មីសំយោគ
១. តើដំណើររស្មីសំយោគជាអ្វី?	១. ដំណើររស្មីសំយោគគឺជាដំណើរការដែលរុក្ខជាតិបៃតងចាប់យកថាមពលពន្លឺព្រះអាទិត្យ ហើយប្រើប្រាស់ថាមពលនេះដើម្បីផលិតអាហារ។
២. តើរុក្ខជាតិថ្នាក់ខ្ពស់ធ្វើរស្មីសំយោគនៅក្នុងសរីរាង្គពិសេសអ្វី?	២. ចំពោះរុក្ខជាតិថ្នាក់ខ្ពស់ រស្មីសំយោគធ្វើឡើងនៅក្នុងសរីរាង្គពិសេសមួយគឺ ស្លឹក។
៣. តើរុក្ខជាតិប្រើប្រាស់ថាមពលពន្លឺព្រះអាទិត្យដើម្បីអ្វី?	៣. រុក្ខជាតិពេលធ្វើរស្មីសំយោគ វាប្រើប្រាស់ថាមពលពន្លឺព្រះអាទិត្យដើម្បីបំលែងឧស្ម័នកាបូនិច(CO2)និងទឹក ឲ្យទៅជាឧស្ម័នអុកស៊ីសែន(O2) និងស្ករងាយគឺ គ្លុយកូស(C6H12O6)។
៤. តើរស្មីសំយោគមានប៉ុន្មានដំណាក់កាល? ចូរបញ្ជាក់ដំណាក់កាលនីមួយៗ ។	៤. រស្មីសំយោគមាន២ដំណាក់កាលគឺ៖ ·         ការចាប់យកថាមពលពន្លឺព្រះអាទិត្យ : រុក្ខជាតិបៃតង ផ្ទុកសារធាតុគីមី(ក្លរ៉ូភីល)ចាំបាច់ស-ម្រាប់ដំណើររស្មីសំយោគ។ កោសិកាស្លឹកនិងកោសិកាដើមរុក្ខជាតិមួយចំនួនមានផ្ទុកសារធាតុគីមីនេះ ហើយក្លរ៉ូភីលមាននាទីចាប់យកថាមពលពន្លឺព្រះអាទិត្យ។ ·         ការផលិតស្ករ : ដំណាក់កាលនេះរុក្ខជាតិត្រូវការ ទឹក និងឧស្ម័នកាបូនិច(CO2)។ ឫសស្រូបយកទឹកក្នុងដី បន្ទាប់មកទឹកធ្វើចលនាឡើងតាមដើមទៅស្លឹករុក្ខជាតិតាមជាលិកានាំស៊ីឡែម។ ចំណែកឧស្ម័នកាបូនិច(CO2)ក្នុងបរិយាកាសសាយចូលទៅក្នុងស្លឹករុក្ខជាតិតាមស្តូម៉ាត។ ក្នុងស្លឹកទឹកនិង CO2 ធ្វើដំណើរទៅកាន់ក្លរ៉ូប្លាសដែលផ្ទុកក្លរ៉ូភីល។ បន្ទាប់មក ពន្លឺព្រះអាទិត្យដែលក្លរ៉ូភីលចាប់បានជួយដល់ការភ្ជាប់ CO2 និង H2O ដើម្បីផលិតគ្លុយកូស(C6H12O6) និងបំភាយឧស្ម័នអុកស៊ីសែន(O2)។
៥. ចូរប្អូនសរសេរសមីការគីមីនៃដំណើររស្មីសំយោគ។	៥. សរសេរសមីការគីមីនៃដំណើររស្មីសំយោគដូចខាងក្រោម៖ 6CO2 + 12H2O     C6H12O6 + 6O2 + 6H20
៦. តើសមាសធាតុសរីរាង្គសំខាន់ៗដែលកើតពី គ្លុយកូសមានអ្វីខ្លះ?	៦. សមាសធាតុសរីរាង្គសំខាន់ៗដែលកើតពីគ្លុយកូស មាន៖ សែសុយឡូស លីពីត ប្រូតេអ៊ីន…។
៧. តើគ្លុយកូសដែលលើសពីតម្រូវការបំលែងទៅជាអ្វី?	៧. គ្លុយកូសដែលលើសពីតម្រូវការបំលែងទៅជា អាមីដុង ហើយស្តុកទុកក្នុងឫស។
៨. តើឧស្ម័នអ្វីដែលជាផលិតផលរបស់រស្មីសំយោគ?	៨. ឧស្ម័នដែលជាផលិតផលរបស់រស្មីសំយោគគឺជា អុកស៊ីសែន(O2)។
៩. តើពន្លឺព្រះអាទិត្យដែលរុក្ខជាតិបៃតងស្រូបបានត្រូវបំលែងទៅជាអ្វី?)	៩. ពន្លឺព្រះអាទិត្យដែលរុក្ខជាតិបៃតងស្រូបបានត្រូវ បំលែងទៅជា ថាមពលគីមីចាំបាច់សម្រាប់សំយោគ គ្លុយកូស។
ខ្លឹមសារទី៣	ការសំយោគគ្លុយកូស(អាមីដុង)ដោយរុក្ខជាតិបៃតង
១. ចូរប្អូនរៀបរាប់ពីការពិសោធន៍ទី១(អាមីដុង)។ (រូបទី២.២)	១. ការពិសោធន៍ទី១(រូបទី២.២)៖ ·         យកបន្ទះកំណាត់ខ្មៅទៅបាំងផ្នែកណាមួយលើផ្ទៃទាំងសងខាងរបស់ស្លឹកហើយយករុក្ខ-ជាតិនេះទៅដាក់ឲ្យត្រូវពន្លឺព្រះអាទិត្យរយៈពេល៣ថ្ងៃ។ ·         បន្ទាប់មកយកកន្ត្រៃកាត់ស្លឹកឈើចេញពីដើមព្រមទាំងយកកំណាត់ខ្មៅចេញពីស្លឹក។យកកែវដែលមានទឹកជិតពេញ ដាក់លើចង្រ្កានរួចដុតភ្លើងតិចៗរហូតដល់ពុះ។ ប្រើដង្កៀបចាប់យកបំពង់កែវក្រិតដែលមានអាល់កុលប្រហែល១០០ml ទៅដាក់ក្នុងកែវទឹកពុះ(ដែលបានរៀបរាប់ខាងលើ)រហូតដល់ក្នុងបំពង់កែវក្រិតពុះ។ បន្ទាប់មកទើបប្រើដង្កៀបចាប់យកស្លឹកទៅដាក់ក្នុងអាល់កុលដែលកំពុង ពុះនោះឲ្យបានប្រហែល៣០នាទី ដើម្បីដក    យកក្លរ៉ូភីលចេញពីស្លឹក។ បន្ទាប់មកប្រើ            ដង្កៀបចាប់យកស្លឹកចេញពីបំពង់កែវក្រិត   ដែលមានអាល់កុលកំពុងពុះនោះ ទៅដាក់លាងសំអាតក្នុងកែវទឹកក្ដៅឧណ្ហៗ។ ·         ប្រើដង្កៀបចាប់យកស្លឹកចេញពីកែវទឹកក្ដៅឧណ្ហៗទៅដាក់ក្នុងទឹកអ៊ីយ៉ូតវិញ។យើសង្កេត ឃើញថា ផ្នែកមិនបាំងបន្ទះកំណាត់ខ្មៅមានពណ៌ស្វាយ នេះបញ្ជាក់ថាមានអាមីដុង។ ផ្នែកមានបាំងបន្ទះកំណាត់ពណ៌ខ្មៅ បញ្ជាក់ថាគ្មានអាមីដុង។ ស្លឹកមានអាមីដុងនៅផ្នែកមិនបាំងបន្ទះកំណាត់ពណ៌ខ្មៅបញ្ជាក់ថារស្មីសំយោគកើតមានឡើងនៅទីនោះ។
២.  ចូរប្អូនរៀបរាប់ពីការពិសោធន៍ទី២(អាមីដុង)។	២. ពិសោធន៍ទី២ យករុក្ខជាតិមួយដែលបណ្ដុះក្នុងផើងទៅដាក់ក្នុងទី-ងងឹតឬរុំឲ្យជិតជាមួយស្បោងប្លាស្ទិចពណ៌ខ្មៅក្នុងរយៈពេលប្រហែល៣ថ្ងៃដោយមិនឲ្យត្រូវពន្លឺ។ បន្ទាប់មកយកកន្ត្រៃកាត់ស្លឹកឈើចេញពីដើម រួចយកស្លឹកទៅដាក់ក្នុងទឹកអ៊ីយ៉ូត។ ស្លឹកមិនប្រែទៅជាពណ៌ស្វាយទេ នេះបញ្ជាក់ឲ្យដឹងថាគ្មានវត្តមានអាមីដុងក្នុងស្លឹកទេ។ ដូចនេះស្លឹកត្រូវការពន្លឺព្រះអាទិត្យដើម្បី ផលិតអាហារ។
ខ្លឹមសារទី៤	បណ្ដូរឧស្ម័នរវាងរុក្ខជាតិបៃតងនិងមជ្ឈដ្ឋានខាងក្រៅ
១. តើបណ្ដូររូបធាតុចំពោះរុក្ខជាតិជាអ្វី?	១. បណ្ដូររូបធាតុចំពោះរុក្ខជាតិ គឺជាការស្រូបយក ឧស្ម័ន CO2ពីបរិយាកាសនិងការភាយឧស្ម័ន O2ទៅក្នុងបរិ​យាកាសវិញ។
២. ចូរប្អូនរៀបរាប់ការពិសោធន៍អំពីការភាយឧស្ម័នO2  រុក្ខជាតិបៃតង(រូបទី២.៣)។	២. ការពិសោធន៍ស្ដីអំពីការភាយឧស្ម័នO2  រុក្ខជាតិបៃតង(រូបទី២.៣)៖ ·         យកចកកន្ទុយឆ្កែ(ឬរុក្ខជាតិទឹកផ្សេងទៀត)ដាក់ក្នុងផើងកែវ(ក)និងផើងកែវ(ខ)ដែលមានដាក់ទឹកធម្មតា។ យកបំពង់កែវក្រិតពេញដោយទឹកគ្របពីលើចកកន្ទុយឆ្កែទាំង២ផើង ប៉ុន្តែធ្វើយ៉ាងណាកុំឲ្យឧស្ម័នបរិយាកាសចូលបាន ដើម្បីងាយស្រួលដល់ការប្រមូលឧស្ម័នដែលភាយចេញពីចកកន្ទុយឆ្កែ។ ·         យកផើងកែវ(ក)ដាក់ក្នុងទីងងឹតឬ រុំវាឲ្យជិតជាមួយស្បោងក្រដាស់ខ្មៅ។ ·         យកផើងកែវ(ខ)ដាក់នៅក្រោមពន្លឺព្រះអាទិ-ត្យ។ ·         ៦ម៉ោងក្រោយមក គេឃើញមានពពុះជាច្រើនភាយចេញពីចកកន្ទុយឆ្កែនៅក្នុងផើងកែវ(ខ)រួចអណ្ដែតឡើងនៅពាសពេញបាតបំពង់កែវក្រិត។ចំណែកចកកន្ទុយឆ្កែនៅផើងកែវ(ក)មិនមានពពុះជាច្រើនភាយចេញទេ។ ·         ឧស្ម័នដែលភាយចេញពីចកកន្ទុយឆ្កែនៅក្នុងផើងកែវ(ខ)ធ្វើឲ្យឈើគូសដែលកំពុងឆេះជារងើកភ្លើងតូចឆេះជាអណ្ដាតច្រាលឡើងវិញ។ នេះបញ្ជាក់ឲ្យដឹងថា ក្នុងកែវក្រិតមានវត្តមានឧស្ម័ន O2(រូប គ)។ ·         សន្និដ្ឋាន ពន្លឺព្រះអាទិត្យធ្វើឲ្យរុក្ខជាតិបៃតងធ្វើរស្មីសំយោគ ហើយភាយឧស្ម័ន O2។ (សូមមើលរូបខាងក្រោម)
៣. តើស្រទាប់មេសូភីលស្ពោតមានផ្ទុកឧស្ម័នអ្វី?	៣. ស្រទាប់មេសូភីលស្ពោតមានផ្ទុកឧស្ម័ន CO2 នៃបរិយាកាស។
៤. តាមពិសោធន៍ 3.4(រូបទី2.4) តើស្លឹករុក្ខជាតិត្រូវការឧស្ម័នអ្វីពីបរិយាកាសដើម្បីអាមីដុង?	៤.តាមពិសោធន៍3.4 ស្លឹករុក្ខជាតិត្រូវការស្រូបយក ឧស្ម័នកាបូនិច( CO2 )ដើម្បីសំយោគអាមីដុង។
ខ្លឹមសារទី៥	កត្តាផ្សេងៗមានឥទ្ធិពលទៅលើដំណើររស្មីសំយោគ
១. តើកត្តាអ្វីខ្លះដែលជះឥទ្ធិពលទៅលើល្បឿន រស្មីសំយោគ?	១. កត្តាដែលជះឥទ្ធិពលទៅលើល្បឿនរស្មីសំយោគមានដូចជា៖ ·         ពន្លឺ ·         ទឹក ·         ឧស្ម័នCO2 ·         សីតុណ្ហភាព ·         សារធាតុខនិជ។
២. ចូរប្អូនបញ្ជាក់អំពីកត្តានីមួយៗដែលជះឥទ្ធិពលលើល្បឿនរស្មីសំយោគ។	២. កត្តានីមួយៗដែលជះឥទ្ធិពលលើល្បឿនរស្មីសំយោគ៖ ·         ពន្លឺ: សម្រាប់ពន្លឺមានសារៈសំខាន់ចំពោះដំណើររស្មីសំយោគ។ តែតម្រូវការពន្លឺព្រះអាទិត្យរបស់រុក្ខជាតិមិនដូចគ្នាទេ។ រុក្ខជាតិមួយចំនួនអាចដុះលូតលាស់បានតែនៅក្នុងមជ្ឈដ្ឋានដែលមានពន្លឺព្រះអាទិត្យខ្លាំង បើខ្វះពន្លឺព្រះអាទិត្យ រុក្ខជាតិទាំងនេះនឹងក្លាយទៅជាពណ៌លឿង ហើយអាចនឹងងាប់បានដូចជា ពោត ស្រូវ ដំឡូង…ដែលជាប្រភេទរុក្ខជាតិត្រូវការពន្លឺព្រះអាទិត្យ។ រុក្ខជាតិមួយចំនួនទៀតអាចដុះលូតលាស់ក្នុងម្លប់ដូចជា ម្លូ ជីភ្លូ អ័រគី-ដេ…ដែលជារុក្ខជាតិត្រូវការពន្លឺព្រះអាទិត្យ ។ ·         ទឹក : ចំពោះទឹកដែលមានបរិមាណច្រើនជាងគេបំផុតនៅក្នុងរុក្ខជាតិ។ ទឹកជារូបធាតុចាំបាច់ចំពោះរុក្ខជាតិក្នុងដំណើររស្មីសំយោគ។ ទឹកក៏ជាមធ្យោបាយនៃដំណឹកនាំរូបធាតុទាំងអស់នៅក្នុងរុក្ខជាតិនិងចូលរួមតម្រូវសីតុណ្ហភាពដល់រុក្ខជាតិ។ ដំណើររស្មីសំយោគអាចឈប់ធ្វើសកម្មភាពនៅពេលមានកង្វះទឹកឬទឹកច្រើនហួស។ ·         ឧស្ម័ន CO2  : រុក្ខជាតិអាចធ្វើរស្មីសំយោគក្នុងកម្រិតធម្មតារបស់ឧស្ម័នCO2គឺ០,០៣%នៃឧស្ម័នក្នុងបរិយាកាស។ បរិមានឧស្ម័នCO2 កើនផលិតផលនៃរស្មីសំយោគក៏កើនឡើងដែរ ប៉ុន្តែបើឧស្ម័នCO2កើនដល់កម្រិត០,២០%នៃឧស្ម័នក្នុងបរិយាកាសរុក្ខជាតិនឹងអាចងាប់ បាន។ ·         សីតុណ្ហភាព : តាមធម្មតាដំណើររស្មីសំយោគអាចប្រព្រឹត្តទៅបានក្នុងសីតុណ្ហភាពមួយសមស្រប(ចាប់ពី២០o C ទៅ៣០ o C)។ នៅសីតុណ្ហភាពទាបខ្លាំង ឬខ្ពស់ខ្លាំង(ក្រោម ០o C ឬលើសពី៣៥ o C )ដំណើររស្មីសំយោគថយចុះឬអាចឈប់បាន ព្រោះក្លរ៉ូប្លាសត្រូវបំផ្លាញ។ ·         សារធាតុខនិជ : នៅពេលកង្វះសារធាតុខនិជបានជះឥទ្ធិពលទៅលើដំណើររស្មីសំយោគនិងលំនាំមេតាបូលីសផ្សេងៗទៀតរបស់រុក្ខជាតិ។